Хот байгуулалтын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжив

Улсын Их Хурлын 2025 оны хаврын ээлжит чуулганы өнөөдрийн (2025.06.19) нэгдсэн хуралдаан 10 цаг 00 минутад, гишүүдийн 52.4 хувийн ирцтэй эхэлж, Хот байгуулалтын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх хэлэлцүүлгийг үргэлжлүүллээ. Хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх хэлэлцүүлгийг 2025 оны 6 дугаар сарын 13-ны өдрийн хуралдаанаар эхлүүлсэн бөгөөд хууль санаачлагчийн илтгэл болон Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, хариулт авсан юм. Түүнчлэн гишүүд хуулийн төслийн үзэл баримтлалтай холбогдуулан байр сууриа илэрхийлж, санал хураалтыг хойшлуулаад байсан юм. Өнөөдрийн нэгдсэн хуралдаанаар Хот байгуулалтын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг дэмжих эсэх асуудлаар санал хураалт явууллаа. Санал хураалтад оруулсан Улсын Их Хурлын 75 гишүүний 54.7 хувь нь Хот байгуулалтын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг дэмжив. Үргэлжлүүлэн хамт өргөн мэдүүлсэн төсөл тус бүрээр санал хураалт явуулж шийдвэрлэлээ. Санал хураалтад оролцсон гишүүдийн олонх хуулийн төслүүдийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг дэмжсэн тул анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Эдийн засгийн байнгын хороонд шилжүүлэв.

Дараа нь Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийн  анхны хэлэлцүүлгийг үргэлжлүүлэв. Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Цогтбаатар нарын санаачлан, өргөн мэдүүлсэн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг 2025 оны 6 дугаар сарын 13-ны өдрийн хуралдаанаар эхлүүлсэн бөгөөд гишүүд Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлтэй холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг болон ажлын хэсгийн гишүүдээс хариулт, тайлбар, мэдээлэл авсан бөгөөд Хууль зүйн байнгын хорооноос санал хураалгахаар бэлтгэсэн зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллуудаарх санал хураалтыг хойшлуулсан юм. Иймд өнөөдрийн хуралдаанаар зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол тус бүрээр санал хураалт явуулан шийдвэрлэв.

Энэ үеэр Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан нийт гишүүдэд Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийг мөрдөж ажиллахыг хүслээ. Тэрбээр таван нам, эвслийн төлөөлөл бүхий парламент учир гишүүдийн байр суурь, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийг хангах үүднээс хуралдааны дэгийг зохицуулалтынх нь хүрээнд уян хатан байдлаар хэрэгжүүлж буйгаа хэлсэн. “Улсын Их Хурлын гишүүд бид холбогдох хуулиа сахиж, хуралдааны дэгээ мөрдөж ажиллах ёстой. Бид хууль тогтоох үйл ажиллагаагаа эмх цэгцтэй, зарчимтай, нээлттэй, ил тод явуулж чадвал олон нийт сэтгэл хангалуун байх нөхцөл бүрдэнэ. Ийм учраас Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийг мөрдөж, ажиллана” гэв. Үүний хамт Засгийн газрын гишүүнээр томилогдсон Улсын Их Хурлын гишүүдийг чуулганы хуралдаандаа хариуцлагатай оролцож, хүндэтгэлтэй хандахыг сануулсан юм.

Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслийн талаарх Хууль зүйн байнгын хороо дэмжсэн, дэмжээгүй зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллуудаар санал хураалт явуулж дууссаны дараа төслүүдийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр харьяалах Байнгын хороонд шилжүүлэв.

Үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдааны төгсгөлд Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүнийг томилох, чөлөөлөх тухай асуудлыг хэлэлцэв. Төрийн албаны зөвлөлийн гурван гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дууссан. Үүнтэй холбогдуулан Төрийн албаны тухай хууль дахь “…Зөвлөлийн гишүүнд Улсын Их Хурлын Тамгын газар, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар тус бүр нэг хүний, төрийн албан хаагчийн төлөөлөл хоёр хүний нэр дэвшүүлэх …” гэсэн зохицуулалтын дагуу Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газраас нэр дэвшүүлсэн Л.Золзаяагийн талаар Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Г.Ганболд чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулсан юм.

Нэр дэвшигч Л.Золзаяа нь 1977 онд Улаанбаатар хотод төрсөн, 48 настай.  Эрх зүйч мэргэжилтэй, бизнесийн удирдлага, олон улсын худалдааны магистрын зэрэгтэй. Төрийн албаны албанд 23 жил 9 сар ажилласан туршлагатай,  үүнээс Тагнуулын ерөнхий газарт ахлах ажилтан, тасгийн дарга, газрын орлогч дарга, Авлигатай тэмцэх газарт ахлах мэргэжилтэн, Гадаад харилцааны яаманд, БНХАУ-д суугаа Дипломат төлөөлөгчийн газарт Консул, Тэргүүнээр ажиллаж байсан. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газарт Хуулийн бодлогын газрын ахлах референтээр ажиллаж буй юм байна. Л.Золзаяа нь 2021 оноос хойш үндэсний аюулгүй байдал, гадаад харилцааны чиглэлээр ажилласан төрийн албаны туршлагатай хэмээн үзэж Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүнээр томилуулахаар нэр дэвшүүлжээ.

Төрийн албаны зөвлөлийн орон тооны гишүүнийг томилох, чөлөөлөх асуудлыг хэлэлцсэн талаарх Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Баярбаатар танилцуулав. Байнгын хороо уг асуудлыг 2025 оны 6 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуралдаанаараа хэлэлцсэн байна. Төрийн албаны зөвлөлийн гурван гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дууссантай холбогдуулан Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газраас Лхагвасүрэнгийн Золзаяаг нэр дэвшүүлсэн болохыг дурдав.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны 2018 оны 10 дугаар тогтоолоор баталсан “Төрийн албан хаагчийн төлөөллийг сонгон шалгаруулах журам”-ын 4.1-д заасны дагуу “Сонгон шалгаруулах комисс байгуулах тухай” 2025 оны 04 дүгээр тогтоолыг баталж, Төрийн албан хаагчийн төлөөллийг сонгон шалгаруулах комисс байгуулагдан ажиллаж, нэр дэвшигчдийг сонгон шалгаруулжээ. Тус журмын 7.1-д “комисс үнэлгээг эцэслэн нягталж, онооны дарааллаар хамгийн эхэнд эрэмбэлэгдсэн оролцогчдын нэр, сонгон шалгаруулалт явуулсан тухай тайлан, холбогдох баримт бичгийг Улсын Их Хурлын Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд сонгон шалгаруулалт дууссанаас хойш 3 өдрийн дотор багтаан хүргүүлнэ” гэж заасны дагуу Төрийн албан хаагчийн төлөөллөөс Цэнддаваагийн Амартөгс, Бадамдоржийн Төгсцэнгэл нар нь нийт үнэлгээгээр хамгийн өндөр оноо авсан бөгөөд баримт бичгээ бүрдүүлэн Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд ирүүлсэн болохыг танилцууллаа.

Байнгын хорооны 2025 оны 5 дугаар сарын 28-ны өдрийн хуралдаанаар Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 130 дугаар зүйлийн 130.1 дэх хэсэгт заасны дагуу “Нэр дэвшигчийн сонсголын тов тогтоох, сонсгол даргалагчийг сонгох тухай” 06 дугаар тогтоолыг баталж, 2025 оны 6 дугаар сарын 17-ны өдөр Нэр дэвшигчийн сонсголыг зохион байгуулахаар, сонсгол даргалагчаар Улсын Их Хурлын гишүүн, Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны дарга Б.Баярбаатарыг томилсон байна. Нэр дэвшигчийн сонсголыг холбогдох хууль, журмын дагуу зохион байгуулж, тус сонсголын тайлан болон Төрийн албаны зөвлөлийн орон тооны гишүүнийг томилох, чөлөөлөх асуудлыг Байнгын хорооны 2025 оны 6 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуралдаанаараа хэлэлцжээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газраас нэр дэвшүүлсэн Лхагвасүрэнгийн Золзаяа, төрийн албан хаагчийн төлөөллөөс нэр дэвшсэн Бадамдоржийн Төгсцэнгэл, Цэнддаваагийн Амартөгс нарыг Төрийн албаны зөвлөлийн орон тооны гишүүнээр томилуулах саналыг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн байна. Бүрэн эрхийн хугацаа нь дуусгавар болсон Бадамцоогийн Идэрчулуун, Должингийн Баатарсайхан, Цэнддаваагийн Амартөгс нарыг Төрийн албаны зөвлөлийн орон тооны гишүүний үүрэгт ажлаас чөлөөлөх саналыг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн байна.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Пүрэвдорж, Х.Баасанжаргал, П.Сайнзориг, Н.Наранбаатар, О.Цогтгэрэл, Ж.Баясгалан, Б.Бат-Эрдэнэ, Б.Уянга, Б.Бейсен, Л.Энхнасан, Э.Болормаа, Ж.Батжаргал, Ц.Идэрбат, Б.Хэрлэн, Б.Заяабал, Д.Жаргалсайхан нар нэр дэвшигчдээс асуулт асууж, үг хэлэв. Гишүүд нэр дэвшигчдээс томилогдсон тохиолдолд Зөвлөлийн чиг үүргийн хүрээнд төрийн захиргааны албанд ямар шинэчлэл хийх боломжтой гэж харж байгаа талаар, төрийн албаны бүтээмжийг дээшлүүлэх, хэмжүүрийг тодорхой болгох талаар, орон нутаг дахь төрийн албыг чадавхжуулж, бэхжүүлэх чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаарх санал зэргийг асууж, дэлгэрэнгүй хариулт авсан юм. Үүний зэрэгцээ Төрийн албаны зөвлөлийн чиг үүргийг оновчилж, үйл ажиллагааг нь үр дүнтэй байхад анхаарах, төрийн албаны ангилал, нэр томьёог оновчтой болгох, эрх зүйн орчныг шинэчлэх чиглэлээр манлайлж ажиллахыг нэр дэвшигчдэд захиж байв. Мөн төрийн албатай холбоотой аливаа шийдвэр, удирдлага нийслэлд төвлөрснөөс үүдэн орон нутаг дахь төрийн албаны нөхцөл байдалд үүсэж буй хүндрэл, бэрхшээлийн талаар, төрийн албаны ерөнхий шалгалтын талаар, төрийн үйлчилгээг цахимжуулж байгаа нь төрийн албаны бүтэц, орон тоонд нөлөөлөхгүй байгааг анхаарах, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, үүнтэй холбоотой хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангахад анхаарч бодит үр дүн гаргахыг, төрийн алба дахь чиг үүргийн давхардлыг цэгцлэх, хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах талаар саналуудаа хэлж, хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангаж ажиллах шаардлагыг удаа дараа сануулж байв.

Ийнхүү Төрийн албаны зөвлөлийн орон тооны гишүүнд нэр дэвшигчдээс гишүүд асуулт асууж, хариулт авсан бөгөөд санал хураалтыг үдээс хойших хуралдаанаар явуулахаар Улсын Их Хурлын дарга мэдэгдэж, үдээс өмнөх чуулганы нэгдсэн хуралдаан завсарлалаа.